Pojęcie krajobraz kulturowy w badaniach geograficznych:
Krajobraz stanowi fundamentalny obiekt zainteresowania w geografii.
Jako jeden z najstarszych przedmiotów badawczych w naszej dyscyplinie doczekał się bardzo wielu naukowych opracowań.
Pojęcie krajobraz kulturowy w badaniach geograficznych ma długą tradycję. Za krajobraz kulturowy uważa się krajobraz
przekształcony przez człowieka w wyniku rozwoju cywilizacyjnego. Stanowi on ewolucyjne następstwo krajobrazów pierwotnych
(przyrodniczych - różniących się strefowo i piętrowo) jakie istniały na Ziemi do czasów neolitu. W literaturze geograficznej,
i z pogranicza nauk geograficznych, a także w architekturze krajobrazu istnieją dziesiątki definicji krajobrazu (w tym krajobrazu
kulturowego - patrz definicje). W ostatnich latach w Polsce wzrosło zainteresowanie geografów tą kategorią badawczą
w nawiązaniu do idei prekursorów tego kierunku, co jest wynikiem większego otwarcia na treści humanistyczne w okresie po
transformacji ustrojowej. Obecnie pojawiają się duże możliwości badawcze i aplikacyjne dla badań krajobrazu kulturowego w Polsce.
Wynika to z zarzucenia na okres około 50 lat tej tematyki, co pozwala na czasowy dystans i refleksję w stosunku do przedmiotu badań.
Jest to także rezultatem potrzeby krytycznego spojrzenia na polską przestrzeń ukształtowaną w okresie powojennym oraz dekadzie
dynamicznych przemian ustrojowych i gospodarczych. Dysponując możliwościami interpretacji krajobrazu kulturowego jakie dają
współczesne techniki i narzędzia komputerowe oraz GIS można łączyć tradycyjne spojrzenie z nowoczesnym aparatem badawczym, co
pozwala uzyskać nowe wyniki i zastosować analizy krajobrazowe w konkretnych badaniach problemowych i regionalnych. Prace takie
są jednym ze sposobów otwarcia geografii na cele i przedsięwzięcia praktyczne. Pokazują możliwości zastosowania wyników badań w
całościowych opracowaniach geograficznych, dotyczących niewielkich obszarów np. gminy, regiony kulturowe, a także w studiach
zagospodarowania przestrzennego, wskazaniach do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studiach oddziaływania na
środowisko, planach ochrony terenów prawnie chronionych.
Typy krajobrazu:
- Krajobraz kulturowy
ogół obiektów i cech fizycznych, obserwowalne wzrokowo wyrażenie kultury ludzkiej na powierzchni Ziemi, łączący elementy środowiska przyrodniczego i kulturowego. Krajobraz kulturowy jest wynikiem przekształcania krajobrazu naturalnego przez grupę lub kilka grup kulturowych i nakładania zróżnicowanych elementów kulturowych różnego wieku na tę samą rzeźbę terenu. Przestrzeń przyrodnicza, która znajduje się w sferze oddziaływań człowieka przyjmuje formę kulturową, wyrażoną w postaci krajobrazu kulturowego. Krajobraz ten można rozumieć jako antropogenicznie ukształtowany fragment przestrzeni geograficznej, powstały w wyniku zespolenia oddziaływań środowiskowych i kulturowych, tworzących specyficzną strukturę, objawiającą się regionalną odrębnością, postrzeganą jako swoistą fizjonomię (Myga-Piątek, 2001, Nita, Myga-Piątek, 2006).W grupie krajobrazów kulturowych (antropogenicznych) mozna wyróżnić podtypy związane z dominującym rodzajem działalności człowieka i stopniem przeobrażenia środowiska geograficznego. Najczęściej wyróżnia się podtypy krajobrazów:
Krajobraz rolniczyKrajobraz miejski
Krajobraz przemysłowy [industrialny, inżynieryjny]
Krajobraz pogórniczy [poeksploatacyjny]
można utożsamiać z ogółem zjawisk i procesów górniczych związanych z etapem eksploatacyjnym i
poeksploatacyjnym czynniki antropogeniczne, obiektów i cech fizycznych na powierzchni Ziemi w odniesieniu do określonego
miejsca i czasu. Jest wynikiem wzajemnego dynamicznego oddziaływania różnych zjawisk i procesów górniczych, w którym dominują
procesy geologiczne i geomorfologiczne oraz czynniki antropogeniczne]. Dominacja tych ostatnich sprawia, że krajobraz pogórniczy
staje się częścią krajobrazu kulturowego. Nie jest jedynie formązdewastowanego krajobrazu przyrodniczego lecz może być nową
jakością krajobrazową z dominującym czynnikiem sprawczym jakim jest człowiek i elementy jego działalności (np. wyrobiska, hałdy,
zwałowiska, kopalnie, itp.). Właściwe zagospodarowanie tych obiektów może być czynnikiem sprawczym nowej jakości krajobrazu
kulturowego a nie degradacji środowiska. (Nita, 2010)
Krajobraz turystyczny
Krajobraz sztuczny
spreparowane specjalnie dla potrzeb wypoczywających. Usypywane są sztuczne wyspy (np. w Zatoce Perskiej), budowane są baseny
i nawiezione plaże wewnątrz kompleksów hotelowych, ozdobione atrapami palm, i kwiatów, plastikowymi zwierzętami (takie odizolowane
enklawy turystyczne powstały przykładowo na wyspach Kanaryjskich, Maledywach, w Tunezji czy Egipcie). Jak grzyby po deszczu
powstają wymyślone, bajkowe, parki rozrywki - Disnejlandy, Legolandy, Galijskie wioski, skanseny miniatur, dino-parki. Krajobrazy
sztuczne powstają również dla potrzeb przemysłu, wojska czy komunikacji. (Plit, 2010)